Oι διαταραχές λόγου και ομιλίας είναι οι πιο συχνές αναπτυξιακές διαταραχές στα παιδιά, αλλά και οι λιγότερο ανιχνευόμενες στην πρωτοβάθμια φροντίδα.

Από τη γέννηση έως τον πρώτο χρόνο

• Ελέγχετε την ακοή του παιδιού σας τακτικά, ιδιαίτερα όταν έχει συχνές λοιμώξεις ανώτερου αναπνευστικού.
• Ενθαρρύνετε την ικανότητα του για επικοινωνία με το να τον κοιτάτε όταν του μιλάτε και να μιμείστε τους ήχους που κάνει.
• Επαναλάβετε το γέλιο του και τις εκφράσεις τους προσώπου του.
• Παίξτε μαζί του απλά παιχνίδια, όπως κουκουτσα, χτυπώ παλαμάκια, στέλνω φιλάκι, γνέφω  γεια κτλ, που το μαθαίνουν να ακολουθεί τη σειρά του, απαραίτητη  προϋπόθεση για να μάθει να μιλάει.
• Μιλάτε περιγράφοντας απλά καθημερινά πράγματα που κάνετε.
• Χρησιμοποιείτε επιθετικούς προσδιορισμούς όταν μιλάτε.
• Διδάξτε του τους ήχους που κάνουν τα διάφορα ζώα.

1-2 χρόνων

• Μιλάτε του κατά τη διάρκεια μιας βόλτας περιγράφοντας αυτά που κάνετε και βλέπετε.
• Χρησιμοποιείτε απλό αλλά σωστό γραμματικά λόγο.
• Εκμεταλλευτείτε την ώρα του μπάνιου που παίζει και χαλαρώνει για να του μάθετε πως προφέρονται κάποιοι ήχοι, παίζοντας μαζί του.
• Επεκτείνετε αυτά που λέει, πχ "αυτό είναι ένα γατάκι"-"ναι αυτό είναι ένα μικρό γκρίζο γατάκι".
• Προσπαθείτε να βρίσκετε χρόνο για να του διαβάζετε απλά βιβλία με μεγάλες εικόνες και μια-δύο λεξεις  ανά σελίδα, κάθε μέρα. Ζητήστε του να αναγνωρίζει ή και να ονοματίζει αντικείμενα και ζωάκια σε κάθε σελίδα.

2-3 χρόνων

• Χρησιμοποιείτε απλό αλλά σωστό γραμματικά λόγο.
• Δείξτε του/της ότι σας ενδιαφέρουν όσα σας λέει με το να τα επαναλαμβάνετε και να τα επεκτείνετε.
• Ζητήστε του να επαναλάβει ή να πει διαφορετικά κάτι που δεν καταλάβατε.
• Πλουτίστε το λεξιλόγιο του με το να του διαβάζετε καθημερινά βιβλία, με μια-δύο προτασούλες ανά σελίδα.
• Ζητήστε του να αναγνωρίζει ή και να ονοματίζει αντικείμενα και ζωάκια σε κάθε σελίδα.
• Βάλτε αντικείμενα σε ένα καλάθι και ζητήστε του να βγάζει αυτά που του ζητάτε κάθε φορά.
• Κοιτάξτε μαζί φωτογραφίες από οικογενειακά άλμπουμ και περιγράψτε τι κάνει ο καθένας σ’αυτές.
• Κάνετε στο παιδί σας ερωτήσεις για να επιλέξει ανάμεσα σε δύο-τρία αντικείμενα και όχι μόνο για να απαντήσει απαραίτητα με ένα ναι ή ένα όχι.
• Τραγουδάτε μαζί του τραγουδάκια.

3-4 χρόνων

• Φτιάξτε ιστορίες κάνοντας  κολλάζ με φωτογραφίες από παεριοδικά.
• Φτιάξτε κολλάζ με φωτογραφίες ίδιων αντικειμένων ( της ίδιας κατηγορίας) και εντοπίστε αντικείμενα που δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία.
• Μιλάτε του κατά τη διάρκεια μιας βόλτας περιγράφοντας αυτά που κάνετε και βλέπετε.
• Διαβάστε του βιβλία με απλές ιστοριούλες
• και τρισδιάστατες εικόνες και ζητήστε του
• να τις επαναλάβει με δικά του λόγια.
• Κοιτάξτε μαζί φωτογραφίες από οικογενειακά άλμπουμ
• και περιγράψτε τι κάνει ο καθένας σ’αυτές.
• Παίξτε μαζί του με τα παιχνίδια του μικρές ιστοριούλες και προσποιηθείτε διάφορους ρόλους μετά από αυτόν/ αυτή.

4-5 χρονών

• Μιλήστε χρησιμοποιώντας επιρρηματικές αντωνυμίες (πρώτος, μεσαίος, τελευταίος, δεξιός, αριστερός)
• και αντίθετα (πάνω-κάτω, μικρό-μεγάλο).
• Περιγράψτε κάτι και ζητήστε από το παιδί να βρει τι είναι.
• Δουλέψτε βάζοντας τις λέξεις σε κατηγορίες, πχ φρούτα, σχήματα.
• Ακολουθήστε τις οδηγίες του παιδιού καθώς σας εξηγεί πώς να κάνετε κάτι.
• Δώστε όλη την προσοχή στο παιδί σας όταν μιλά, χωρίς να το διακόψετε και αναγνωρίστε
• και επιβραβεύστε το για τον ωραίο λόγο του.
• Πριν ξεκινήσετε να μιλάτε εσείς, σιγουρευτείτε ότι σας προσέχει.
• Κάνετε παύσεις όταν μιλάτε για να του δώσετε την  ευκαιρία να μιλήσει και εκείνο.
• Απαντήστε στις ερωτήσεις/παρατηρήσεις του με το να επεκτείνετε και να πλουτίζετε τις φράσεις που χρησιμοποίησε.
• Ενθαρρύνετέ το να ζητά διευκρινήσεις όταν δεν καταλαβαίνει κάτι.
• Προσπαθήστε να βρίσκετε μαζί όμοια και αντίθετα πραγμάτων στην καθημερινότητα του.
• Ενθαρρύνετε την εξιστόρηση και την κοινωνική επαφή με το θεατρικό παιχνίδι και την ερμηνεία θεατρικών ρόλων.  Αυτό μπορεί να γίνει και στο σπίτι με τις κούκλες ή τα παιχνίδια του.
• Διαβάστε του ιστορίες με προβλεπόμενη εξέλιξη και ζητήστε του να φανταστεί το τέλος. Στο τέλος ενός παραμυθιού που του διαβάζετε κάνετε του ερωτήσεις (ποιος, πού, πότε, γιατί κτλ).
• Δίνετε του σύνθετες οδηγίες , πχ πήγαινε στην κουζίνα, άνοιξε το δεύτερο συρτάρι κάτω από τον νεροχύτη και φέρε μου την άσπρη πετσέτα.
• Συζητήστε μαζί του το πώς πέρασε την μέρα του και ενθαρρύνετε τον/την να σας πει πώς ένιωσε για διάφορα ξεχωριστά γεγονότα που περιέγραψε.

Περισσότερες πληροφορίες για την ανάπτυξη του λόγου στο παίδί μπορείτε να διαβάσετε εδώ